The Stranger on the Road to Emmaus - 010

Allah birdir

Haqq-Taala ifadəsi Tanrının kainatda tutduğu nadir mövqeyini göstərir. O ən ucadır, Ona bənzər başqası yoxdur. O tək Özü, hər şeyin üzərində Rəbb olaraq durur.

Rəbb Mənəm, başqası yoxdur, Məndən başqa Allah yoxdur. Yəhya 45:5

Məndən əvvəl Allah mövcud olmayıb, Məndən sonra da olmayacaq. Yeşaya 43:10

Bir böyük Tanrının digər tanrılar üzərində "yekəbaşlıq" etməsi ilə səciyyələnən "tanrılar iyerarxiyasına" heç yerdə rast gələ bilməzsiniz. Çünki Allahdan başqa bir tanrı yoxdur, nə özlüyündə mövcud olan, nə də ki, yaradılmış başqa bir tanrı yoxdur.

Rəbb... belə deyir: “Mən birinciyəm, Mən sonuncuyam, Məndən başqa Allah yoxdur. Yeşaya 44:6

Bibliya olduqca aydın və dəqiq olaraq deyir ki, Allah birdir.

The Stranger on the Road to Emmaus - 009

Tanrının adları


Tanrının bir çox adı var, bu adların hər biri Onun xarakterini açıqlayan bir xüsusiyyət daşıyır. Bunların üçünə nəzər yetirək:

1) Mənəm

“Var Olan Mənəm”. Sonra dedi: “...belə söylə: “ deyən sizin yanınıza məni göndərdi””. Çıxış 3:14

Bu ifadəyə ən yaxın izah belə səslənə bilər: Mən var olanam və ya Mən özlüyümdə mövcud olanam. Tanrı varlığının mənbəyi O Özüdür.

Bizim qida, su, hava, yuxu və işıq kimi sayı-hesabı olmayan həyati cəhətdən vacib təminata ehtiyacımız olduğu halda, Tanrının bunlara ehtiyacı yoxdur. Allahın heç nədə ehtiyac duymur. O, özlüyündə mövcud olandır, "Mənəm" deyəndir.

2) Rəbb

Tanrının "Mənəm" adına Müqəddəs Kitabda o qədər də tez-tez rast gəlmirik, çünki bu sözün mənası Rəbb sözündə öz yerini alıb.

Sənin kimi Allah yoxdur, ya Rəbb. Sən böyüksən, əzəmətdə adın ucadır. Yeremya 10:6

Rəbb adı ilə yalnız Tanrının əbədi olaraq özülüyündə mövcudluğu vurğulanmır, bu söz eləcə də diqqətimizi Onun mövqeyinə yönəldir. Öz mövqeyinə görə Tanrı hamıdan üstün yer tutur. O, rəbblərin Rəbbidir.


3) Haqq-Taala (ən uca Tanrı)

Tanrının bu adı Rəbb adı ilə birləşərək Onun suveren hökmdar olaraq rolunu vurğulayır.

Bilsinlər ki, Sənin ismin Rəbdir, Bütün yer üzündə, ancaq Sən Haqq-Taalasan! Məzmur 83:18

Qədim imperiyaların başçıları, yəni imperatorlar bütün imperiya boyu mütləq hakimiyyətə sahib olduğı kimi, bütün Kainatın Padşahı da Haqq-Taala olan Tanrıdır.

Hətta Tanrı sözünün özü (biz onu Allah sözü ilə də tez-tez əvəz edirik) Allahın ali hökmdar mövqeyini vurğulayır. Tanrı sözü güclü olan, qüdrətli rəhbər, ən uca İlahi deməkdir.

Allahın Padşah olduğunu düşünəndə, təsəvvürümüzdə birdən-birə haradasa buludlarda, qızıl taxtı üzərində əyləşmiş ağsaqqal bir kişinin siması yarana bilər. Müqqəddəs Yazıların heç bir yerində Tanrı ağsaqqal kişi kimi təsvir edilmir. Amma burada Tanrının taxtına istinadlar tapa bilərik. Və, yenə də, həmin taxt haradasa buludlar içində deyil, lakin göylərdə bərqərar olunmuş müqəddəs bir məbəddədir.

Rəbb Öz müqəddəs Məbədindədir, Onun taxtı göylərdədir. Rəbbin görən gözləri var, gözünü açar, Bəşər övladlarına diqqətlə baxar. Məzmur 11:4

Tanrı göylərdən hökm sürür. Biz Göylər haqqında o qədər də çox bir şey bilmirik, amma bildiyimiz belə inanılmazdır. Bu barədə təffərüatı ilə bir qədər sonra söz açacağıq, hələlik isə Tanrının bütün Kainat üzərində Ali Hökmdar olduğunu bilməyimiz yetər.

The Stranger on the Road to Emmaus - 008

İKİNCİ FƏSİL

1. Başlanğıcda Tanrı

2. Mələklər, səma cisimləri və ulduzlar


1. Başlanğıcda Tanrı

Müqəddəs Kitabın elə ilk sözləri olduqca dərin məna ilə doludur:

Başlanğıcda Tanrı... Yaradılış 1:1

Allahın mövcudluğuna dair burada heç bir müzakirə aparılmır - Allahın varlığı sadəcə qəbul edilir. Tanrı var olandır.

Tanrı əbədidir

Tanrı həmişə vardır. Hələ bitkilər, heyvanlar və insanların olmadığı zaman da Tanrı mövcud idi. Yer kürəsi və hətta kainatdan qabaq da O var idi. Allahın başlanğıcı yox idi, sonu da olmayacaq. Allah həmişə olub, olacaq da. Müqəddəs Kitab Tanrının əbədi keçmişdən var olub, əbədi gələcəyədək var olacağını söyləyir.

Dağlara təvəllüd verməmişdən əvvəl, Kainatı, dünyanı doğmazdan əvvəl Əzəldən axıradək Allah Sənsən. Məzmur 90:2

Tanrının əbədi olduğunu insan ağlı ilə qavramaq çətindir. Bu fikir zehinimizə çağırış atır, belə ki, çox vaxt biz "belə şey ola bilməz" deyib, onu şüurumuzun "mümkün olmayan şeylər" adlı "qovluğuna" qoyuruq. Lakin, anlayışımıza kömək edə biləcək bəzi nümunələr var, gəlin onlara nəzər yetirək. Misal üçün, əbədiyyəti kosmos ilə müqayisə edə bilərik.

Çoxumuzun Günəş sistemi, yəni günəş və ətrafında öz orbitləri boyu dolanan planetlər barədə müəyyən bir təsəvvürü var.











Günəş sisteminin ucu-bucağı olmadığını bilirik, amma fə­za­da qu­ru­lan planetlərarası stansiyalar, yəni içində insan olmayan kosmik gəmilər vasitəsilə ən uzaq məsafələri belə qət etmək mümkün olub. İndi isə, bir addım irəliyə atıb, Kainatı ölçməyə cəhd edək. Əlimizə fürsət düşüb kosmik gəmiyə minsə idik, nə əcəb olardı! Təssəvürünüzə gətirin ki, işıq surəti ilə hərəkət edən bu gəmidə biz bir saniyəyə Yer Kürəsini yeddi dəfə dolanardıq! Hə, necədi, səyahətdən ləzət aldınız? Yəgin ki, surətdən başınız bir az fırlandı! Səyahətimizi eyni surətlə kosmos istiqamətində davam etsə idik iki saniyə içində biz artıq Ayı, dörd dəqiqəyə Marsı və beş saata Plutonu keçmiş olardıq. Ondan sonra isə siz artıq Süd Yolu adlı qalaktikamıza girmiş olursunuz.

Bəli, Allahın əbədi olduğunu anlamaq çətindir, amma Kainatın nə qədər böyük olduğunu da qavramaq asan deyil. Hər ikisi dərkedilməz kimi görünür, lakin hər ikisi realdır. Müqəddəs Kitab bunu olduqca aydın şəkildə işıqlandırır. Tanrının əbədi mövcudluğu Onun təbiətinə o qədər xas olan bir mahiyyətdir ki, Bibliya "əbədi" sözünü Tanrının adına şamil edir...

...əbədi Allah olan Rəbb... Yaradılış 21:33

The Stranger on the Road to Emmaus - 007

Əhdi Ətiq və Əhdi Cədid

Müqəddəs Kitabın icmalına başlayarkən, Müqəddəs Yazının iki əsas hissəyə bölündüyünü qeyd etməyimiz lap yerinə düşərdi. Bu hissələri Əhdi Ətiq və Əhdi Cədid təşkil edir. Tarixi baxımdan Əhdi Ətiq özü də digər iki hissəyə bölünürdü:

1. Musanın qanunu (bəzən ona Tövrat, Musanın kitabları ya da sadəcə Qanun deyilir);

2. Peyğəmbərlər (bir qədər sonra bu hissənin tərkibindən Yazılar adında üçüncü bölüm də qeyd olunmağa başlamışdı).

Beləliklə, Müqəddəs Yazılarda “qanun və peyğəmbərlər” ifadəsinə rast gələndə, bunun bütövkülə Əhdi Ətiqə istinad edildiyini başa düşmək lazımdır. Bu, Müqəddəs Kitabın təxminən üçdə iki hissəsini təşkil edir, yerdə qalan üçdə bir hissəyə isə Əhdi Cədid deyilir.

Tanrının Sözü

Müqəddəs Kitabın fərqli hissələrə bölünməsini yadda saxlamaq yaxşı olardı. Amma bundan daha da vacib bir məqam var. Yadda saxlamaq lazımdır ki, Müqəddəs Kitab, yəni Bibliya Allah Kəlamı olduğuna iddialıdır. Bu, Tanrının bütün bəşəriyyətə çatdırmaq istədiyi Sözdür. Deyilənə görə, biz Müqəddəs Kitabın səhifələrini nəzərdən keçirərək Allahla tanış ola bilərik. Bu iddia isə hətta ən biganə insanı belə vaxt ayırıb, Bibliyada yazılanlara fikir verməyə vadar etməlidir.

Ya Rəbb, Sənin Sözün əbədi olaraq bərqərardır... Məzmur 119:89

The Stranger on the Road to Emmaus

Dear readers of "The Stranger...", please send your feedback on your readings to strangeronemmaus@yahoo.com

Hörmətli "The Stranger..." adlı kitabın oxucusu, oxuduğunuz material barədə sual və şərhlərinizi bu ünvana göndərə bilərsiniz: strangeronemmaus@yahoo.com

The Stranger on the Road to Emmaus - 006

Maksimal dəqiqlik

Peyğəmbərlər Allahın Sözlərini tumara yazırdı, bu adətən ya xüsusi emaldan keçmiş heyvan dərisi, ya da bitki liflərindən hazırlanmış papirus idi. Əlyazmaların orijinalına avtoqraf deyilirdi. Avtoqraflar o qədər də uzun ömürlü olmadığı üçün həmin tumarların surəti çıxarılırdı. Təbii ki, bütüm surətlər də əlyazma şəklində idi. Müqəddəs Yazını köçürənlər Yazının Allah Kəlamı olduğunu dərindən dərk edirdi, buna görə də Müqəddəs Kitabın surəti çıxarılması dünyada ən böyük dəqiqliyi əks etdirən sənətə çevrilmişdi.

Qədim ibrani dilində yazarkən,

Köçürənlər, mətnin əslinə maksimal dərəcədə sadiq qalsınlar deyə, işləri nə qədər ağır və ya yorucu olursa olsun, ağla batan və hətta “batmayan” hər cür ehtiyyat tədbirlərini istifadə edirdilər. Onlar hər kitabda ayrıca olaraq bütün hərfləri sayıb, ortaya düşən hərfi müəyyən edirdilər. Eyni qayda sözlərə də tətbiq olunurdu, sözlər sayılır və ortaya düşən söz qeyd edilirdi.

Orijinal avtoqrafın onun surəti ilə tamamilə eyni olduğuna əmin olmaq üçün həmin əməliyyat hər iki əlyazma ilə aparılırdı.

Müqəddəs Yazını köçürənlər öz işlərində o dərəcədə dəqiqliyə riayət edirdilər ki, Ölü Dənizin Əlyazmaları tapılıb (bu əlyazmalar Miladdan əvvəl təxminən 100-cü ildə yazılmışdı) yüz illər boyunca yenidən və yenidən surəti çıxarılan min il sonrakı əlyazmalar (Miladdan sonra 900-cü il) ilə müqayisə ediləndə mətnlər arasında gözəçarpan fərqlərin olmadığı aşkar edildi.

Miladdan sonra birinci yüzillikdə yaşayan yəhudi tarixçisi Flavili Yusif bu vəziyyəti öz xalqına təsvir edərək belə demişdi: Xalğımızın irsi olan bu kitablara verdiğimiz dəyər gördüyümüz əməllərdən açıq-aşkar bəlli olur. Çünki artıq neçə əsrin keçdiyinə baxmayaraq əlyazmaları köçürənlərdən hələ heç kim cürət edib orijinal mətnə nə əlavələr edib, nə onu dəyişdirib, nə də ki mətndən nəyi isə xaric edib. Bütün Yəhudilər təbiitən... bu kitabları ilahi hesab edərək..., onlara ehtiram göstərir.

Bu insanlar tamamilə əmin idi ki, Müqəddəs Yazının mətninə “əl gəzdirib” onu dəyişdirmək, Tanrının işinə qarışmaq, yəni cinayət törətmək deməkdir. Belə ki, bü gün əlimizdə tutduğumuz Bibliya mətninin peyğəmbərlərin yazdığı ilə eyni olduğuna şübhəmiz qalmamalıdır.

Bütün meyarlarına görə Bibliyanın tayı-bərabəri olmadığı bir kitab olduğuna dəlalət var. Buna görə də, Müqəddəs Kitab kimi tanıdığımız Bibliyanın bəşəriyyət tarixində ən çox istinad edilən, ən çox yenidən nəşr edilən, ən çox tərcümə edilən və ən çox təsir göstərən kitab olması heç bir təəcüb doğrultmur.

The Stranger on the Road to Emmaus - 005

Allahdan ilham almış

Çox vaxt Müqəddəs Yazı kimi istinad edilən Bibliya qeyd edir ki, ...

Hər Müqəddəs Yazı Allahdan ilham almış... 2 Timoteyə 3:16

Müqəddəs Yazının Allahdan ilham alması anlayışının özü ayrıca araşdırmaya dəyən bir mövzudur. İnsan nəfəsini buraxanda həmin nəfəs onun daxili varlığından gəldiyi kimi Müqəddəs Yazıya da Tanrının “hasil etdiyi məhsul” olaraq baxmaq lazımdır. Tanrı və Onun Sözləri bir-birindən ayrılmazdır, buna görə də Müqəddəs Kitaba çox vaxt Allahın Sözü olaraq istinad edilir.

Lap sadə dilə çevirsək, bunu belə təsvir edə bilərik: Tanrı bəzi insanlara qeydə alınmasını istədiyi şeyləri söylədi, o insanlar da bunları yazdı. Bu insanların bir çoxuna peyğəmbər deyildi.

QƏDİMLƏRDƏ, müxtəlif vaxtlarda və tərzlərdə peyğ;əmbərlər vasitəsilə əcdadımıza xitab edən Allah. İbranilərə 1:1

Bu gün peyğəmbərlər haqqında düşünəndə, biz onları “gələcəyi deyən şəxslər” qismində yozmağa meylliyik. Lakin Müqəddəs Kitabın yazıldığı dövrdə peyğəmbər əvvəla Allahın sözlərini insanlara çatdıran elçi sayılırdı. Bəzən peyğəmbərin çatdırdığı xəbər qələcək hadisələrə də aid edilirdi, amma, yenə də, çox vaxt peyğəmbər vasitəsilə Allahdan gələn söz gündəlik həyatla bağlı məsələlərə toxunurdu.
Tanrı peyğəmbərləri elə yönəldirdi ki, qələmə alınanlar dəqiqliklə Tanrının istədiyi sözlər olurdu. Eyni zamanda, O hər bir yazıçıya öz nadir yazı üslubunda Allahın Sözünü yazmağa icazə vermişdi. Təbii ki, Yazı fərdi yazı üslubunda qələmə alınsa da, burada səhvə yol verilə bilməzdi. Bu insanların Müqəddəs Yazıya öz şəxsi fikirlərini əlavə etmək və ya nəyisə təhrif etmək haqqı yox idi.

Çünki peyğəmbərlik heç zaman insan iradəsilə gəlməmişdir. Lakin Allahın müqəddəs insanları, Müqəddəs Ruh tərəfindən hərəkətə gətirilərək danışırdılar. 2 Peter 1:21

Müqəddəs Kitabın orijinal dilindən “hərəkətə gətirilmək” kimi tərcümə edilmiş ifadə Bibliyanın başqa bir yerində iflic olmuş insanın dostları tərəfindən daşınması üçün istifadə edilib. Elə həmin əlil insan öz gücü ilə gəzə bilmədiyi kimi, peyğəmbərlər də Müqəddəs Yazını öz anlayışlarına əsaslanıb yazmamışdılar. Bu məsələni Bibliya olduqca aydın işıqlandırır – bu, başlanğıcdan sona qədər Tanrının Sözü idi.

The Stranger on the Road to Emmaus - 004

3. Tayı-bərabəri olmayan bir Kitab

Bibliyanın tayı-bərabəri olmayan bir kitab olduğuna şübhə yoxdur. Əslində, o, ümumilikdə altmış altı kitabın külliyatını təşkil edən bir kitabdır. Müqəddəs Kitab kimi tandığımız Bibliyanın nadirliyindən yazan müəlliflərdən biri onu belə təsvir etmişdi:

Bu kitab:

1. 1500 ildən çox zaman ərzində yazılıb;

2. 40 nəsili ötən zaman ərzində yazılıb;

3. Hər cür peşə sahibi olmuş 40-dan çox müəllif tərəfindən yazılıb, burada padşahları, əkinçiləri, şairləri, dövlət xadimlərini, alimləri və digərlirini qeyd etmək olar:

Məsələn:

Musa – Misirin ali məktəblərində təlim keçmiş siyasi rəhbər idi;

Peter – balıqçı idi;

Amos – çoban idi;

Yeşua – ordu generalı idi;

Nehemiya – saqi idi;

Daniel – baş nazir idi;

Luka – həkim idi;

Süleyman – padşah idi;

Matta – vergi yığan idi;

Paul (Pavel) – ravvin (mürəbbi) idi;

4. Müxtəlif yerlərdə yazılıb:

Musa səhrada

Yeremiya zindanda

Daniel sarayda

Paul həbsxanada

Luka səyahət edəndə

Yəhya Patmos adasında

5. Müxtəlif zamanlarda yazılıb:

Davud müharibə dövründə

Süleyman əmin-amanlıq zamanında

6. Müxtəlif əhval-ruhiyyə hallarında yazılıb: bəziləri həyatlarının sevinc dolu günlərini yaşayarkən, digərləri isə kədər və çarəsizlik içində;

7. Üç qitədə yazılıb: Asiya, Afrika və Avropada;

8. Üç dildə yazılıb: İbrani, Arami və Yunan dillərində;

9. Nəhayət, müzakirəyə qoyulmalı yüzlərlə mövzunu əhatə edir. Lakin, Müqəddəs Kitabın müəllifləri onu, Başlanğıc kitabından tutmuş ta Vəhy kitabına qədər tam həmahəng və ardıcıllıqla yazıblar. Bütün kitab boyu bir hekayə təsvir olunur...

Elə biz də ilahiyyat məfhumlarına girişmədən, sadə dildə həmin hekayəyə nəzər yetirmək istəyirik. Bibliya özünü Allahın dediyi Söz olaraq təqdim edir, bu, onun tayı-bərabəri olmayan bir kitab olduğunu vurğulayan ən önəmli xüsusisyyətdir.

The Stranger on the Road to Emmaus - 003

2. Riyaziyyat prinsipi

İkinci prinsip, bizim hər dəfə istifadə etdiyimiz prinsiplərdəndir. Yeni bir məfhumu öyrənərkən onun təməlinə söykənib anlayışı artırmaq həmişə kömək edir – məlum olan şeydən naməlum olana tərəf hərəkət et. Bağçadakı uşaqlara riyaziyyat elmini aşılayarkən, siz cəbr fənnini öyrətməklə başlamırsınız. Yəqin ki, əvvəl siz onları əsas rəqəmlərlə tanış edəcək və sadə şeylərdən başlayıb mürrəkkəb şeylərə doğru irəliləyəcəksiniz. Riyaziyyatın təməl anlayışlarını öyrənməkdən faz keçsəniz, onda cəbrin ən sadə əsaslarını belə qavraya bilməyəcəksiniz.

Elə Müqəddəs Kitabı başa düşmək də buna bənzər bir şeydir. Təməl əsaslara göz yumsanız, onda Müqəddəs Kitab barədə yaranan anlayışınızda bəzi qəribə və ya qeyri-adi fikirlər yer alacaq və bunun nəticəsində qarşınızda qatma-qarışıq bir mənzərə yaranacaq – yəni, “puzzle”-da olduğu kimi, nəzərdə tutulmuş şəkil əvəzinə qarşınıza əcaib bir “rəsm əsəri” çıxacaq. Bu kitabda biz təməl əsaslardan başlayaraq fəsil-bə-fəsil öyrənəcək və öyrəndiyimizə əsasən biliyimizi artıracağıq.

3. Üstünlük vermə prinsipi

Əsas məqamlara üstünlük vermək kimi təsvir etdyimiz üçüncü prinsip, məzmunu sizə tanış olmadığı hər hansı bir öyrənilən mövzuya tətbiq edilə bilər. Buradakı fikir, əvvəla ən vacib məqamları öyrənməkdən ibarətdir.
Müqəddəs Kitaba baxsanız, orada mövzu çeşidinin inanılmaz dərəcədə rəngarəngliyini görəcəksiniz. Lakin bütün bu mövzular eyni əhəmiyyət dərəcəsində deyil. Bu kitabda biz diqqəti bir əsas mövzuya yönəldəcəyik – həmin mövzu, Müqəddəs Kitabın ən əhəmiyyətli mövzusu sayılır. Bu mövzunu başa düşəndən sonra Müqəddəs Kitab sizin üçün olduqca dərin, lakin eyni zamanda sadə bir məna daşıyacaq.

4. Aydınlığı saxlama prinsipi

Dördüncü prinsip olduqca vacib bir prinsipdir. Araşdırdığın mövzunu başqa mövzularla qarışdırma – bir mövzunu bitir, sonra digərinə keç.

Müqəddəs Kitab bir çox fərqli məsələlərə müraciət edir. Bunu, səhifələrində böyük çeşiddə milli yemək və xörəklərin hazırlanma qaydası təsvir edilmiş elə Azərbaycanın öz mətbəxinə səyahət kitabına bənzətmək olar. Ənənəvi olaraq, Müqəddəs Kitab Tanrı (Allah), Mələklər, İnsan, Peyğəmbərlik və s. kimi mövzulara bölünüb. Belə bir bölgünün aparımasında əsas niyyət oxucunun anlayışına xidmət etməkdir, lakin bu sahədə ehtiyatla davranmaq lazımdır. Bəzi insanlar mövzular arasında müəyyət oxşarlıqlar aşkar etməklə oradakı fikirləri bir müstəviyə gətirməyə meylli olur, bu isə çox vaxt əsl mənanı təhrif etməklə nəticələnir.

Bunu, “aş” və “xaş” sözlərinin bir-birinə oxşar olduğuna görə sizin aş hazırlayarkən xaşın hazırlanma qaydasına müraciət etməyinizə bənzətmək olar. İndi təsəvvürünüzə gətirin ki, aş hazırlamaq üçün düyünü xaşın hazırlanma qaydasına uyğun olaraq bir gecə qazanda qaynaya-qaynaya qoysanız süfrəyə nə çıxaracaqsınız!

Ayrı-ayrı mövzuların qarışdırılması nəticəsində bu gün dünyaya bir çox fərqli kilsə qrupları, dinlər və sektalar göz açıb. Onlar fərqli dərəcə nisbətində Müqəddəs Kitabı öz kitabları hesab edir. Görürsüz, aş xaşla qarışdırılıb. “Puzzle”-da əcaib bir mənzərə yer alıb. Bəzi hallarda, bu qarışıqlıq çox cüzidir. Lakin belə bir qatma-qarışıqlığın fəlakətli nəticələr gətirdiyi vəziyyətlər də mövcuddur.

Müqəddəs Kitabı öyrənərkən siz, qeyri-iradi olaraq bir mövzunu yarımçıq qoyub digərinə atlasanız çaşıb qalacaqsınız – sizin “puzzle” hissəcikləriniz bir-birinə uzlaşmayacaq. Müqəddəs Kitabın tədqiqində də özbaşnalığa yol verməmək üçün biz bu kitabı bir mövzunun araşdırılmasına həsr edəcəyik.

The Stranger on the Road to Emmaus - 002

2. Sualın qoyulması

Dayanıb yaxşıca düşünsəniz, onda belə bir nəticəyə gələcəksəniz ki, Müqəddəs Kitabda yazılanı başa düşmək üçün sizə verilən həyatın bir neçə saatını sərf etmək olduqca məntiqə uyğundur və bunu etməyə doğrudan da dəyər.

Yüz illər boyunca bu kitab belə adlanan “bestseller” sayılıb. Cüzi savadı olan adam belə Müqəddəs Kitabın ümumi məzmununu anlamalıdır. Müqəddəs Kitabın nüfuzu barədə danışarkən, onun lazımınca yüksək olmadığını təəssüflə qeyd etmək lazımdır. Bu nüfuzun aşağı olmasına səbəb isə kitabın yazısı deyil, lakin özünü bu kitabın pərəstişkarı sayıb, həyatında böyük səhvlər etmiş insanların (çox vaxt da məhşur şəxslərin) nümunəsidir.

Lakin Müqəddəs Kitab dəyişilməyib. Riyakarlar ya da tənqidçilərin dediklərinə baxmayaraq, bu kitabla tanış olub onu anlamağınız olduqca faydalıdır. Bu, sizin həm qəlbinizdə sülhün olması üçün, həm də həyat və ölümə baxışınızda düzgün münasibətin formalaşması üçün xeyirlidir.

“Puzzle” oyunu

Çox vaxt Müqəddəs Kitabı bir növ “puzzle” oyununa bənzətmək olar. Bununla, onun mənasının gizli olduğunu demək istədiyim kimi, xahiş edirəm, başa düşməyin. Sözüm odur ki, Müqəddəs Kitabı dəqiq anlamaq üçün onun bütün parçaları düzgün qaydada bir araya gətirilməlidir. Bunu isə, biz öyrənmənin dörd təməl prinsipini tətbiq etməklə həyata keçirə bilərik.

1. Hekayəni nəql etmə prinsipi

Birinci prinsip, tarixi öyrənərkən ya da hekayə oxuyarkən xüsusi önəm daşıyır. Sadə dillə desək, bu prinsipi belə təsvir etmək olar – başdan başla və ardıcıl olaraq sona qədər davam et. Bu nə qədər sadə və bəlli bir məsələ kimi görünsə də, bir çoxları Müqəddəs Kitabı qırıq-qırıq hissələrlə oxumağa meyl göstərir və vaxt ayırıb onları bir araya gətirməyi düşünmür.

Bu kitabda biz Müqəddəs Kitabın əsas hadisələrinə müraciət edəcək və onları məntiqə uyğun ardıcıllıqda yerləşdirəcəyik – yəni, yuyulmuş paltarların zivədən səliqə ilə sərilməsinə bənzər qaydada. Yalnız əsas hadisələrə müraciət edəcəyik deyə, “zivədə” bəzən boş qalmış yerlər də olacaq. Ümumi mənzərə qarşınızda yaranandan sonra, istəsəniz, həmin boşluqları da, növbəti addım olaraq, doldurmaq olar.
Müqəddəs Kitabda yer almış bütün hekayələr “zivəmizə” sığmasa da, bizim tədqiq edəcəyimiz hadisələr ardı kəsilməyən bir əhvalatı qarşımıza çıxaracaq. Əgər siz oxumağı sevən oxuculardansınızsa, onda bu kitabı oxuyub başa çatdırarkən Müqəddəs Kitab sizə tamamilə aydın olacaq. Ona inanıb inanmamağınız – sizlikdir. İnanacağınıza böyük ümid bəsləyirəm, amma yenə də, seçim sizindir. Mənim vəzifəm isə sizə bu kitabı aydın başa düşməyiniz üçün kömək etməkdir.

The Stranger on the Road to Emmaus - 001

BİRİNCİ FƏSİL

1. Giriş

2. Sualın qoyulması

3. Tayı-bərabəri olmayan bir kitab


1. Giriş

Miladdan sonra təxminən 33-cü il idi.

Günün günorta çağında günəşin istisi adamın kələyini kəsirdi. Hər yerə sükut çökmüşdü. Göyün quşları belə bu cür istidə oxumaqdan imtina etmişdi. Toz-torpaqlı yolla gedən Kleopas, qarşısına çıxan qurumuş palçığ komasına bir təpik ilişdirib dərindən nəfəs aldı və yanaqlarını şişirdərək, ağır-ağır nəfəsini buraxdı. Tozanağın içində gözlərini qıyıb irəli baxaraq o, qarşıdakı təpəni çətinliklə seçə bilirdi. Həmin təpənin o biri tərəfində isə Emmaus yerləşirdi, Kleopasın evi orada idi. Onlar oraya yalnız günəş batandan sonra çatacaqdılar. Adi gün olsaydı, onlar Yerusəlimdən daha tez çıxardı, çünki on kilometrlik yolu rahatlıqla 3 saata qət etmək olar. Lakin həmin gün səhər baş verən hadisələr onları yubanmağa məcbur etmişdi. Onlar daha dəqiq xəbər eşitmək üçün Yerusəlimdən gec çıxmışdılar. Emmaus o qədər də xüsusi bir yer deyildi, lakin bu gün onlar üçün o çox cəlbedidci görünürdü. Teki Yerusəlimdən, onun hay-küy salıb qışqırıb-bağıran izdihamından, Roma koqortalarından (qədim Romada təxminən 600 nəfərlik qoşun dəstəsi; legionun onda biri) və valisi Pontius Pilatusdan tezliklə aralanıb getmək “nəyə deyirsən dəyərdi”.

Fikirlər Kleopası harasa uzaqlara aparmışdı, beləki onun təngə gəlmiş yol yoldaşı öz sualını ikinci dəfə təkrarlamaqla Kleopası etdikləri söhbətə qaytardı. Onlar yol boyu o günün hadisələrini, əslində keçən bir neçə il ərzində bütün yaşananları müzakirə edirdilər. Demək olar ki, söhbətlərində toxunmadıqları və ya müzkirə etmədikləri bir incəlik artıq qalmamışdı. Kleopas yorulmuşdu, amma yorğunluq bir qırağa, Yerusəlimdə baş verənlər onu tamamilə çaş-baş qoymuşdu. Bu günlər onun həyatını elə qatıb-qarışdırmışdı ki, o öz suallarına cavab tapa bilmirdi. Təpəni aşarkən onlar döngəyə çatmışdılar ki, qəriblə görüşdülər.

Həmin günün gecəsi tələsə-tələsə hər ikisi qan-tər içində Yerusəlimə qayıdıb dostları qarşısında duranda, Emmausa yoldaikən qəribin onların arasında necə peyda olduğunu başa sala bilmirdilər. Əvvəl, Kleopas düşündü ki, qərib onların qarşısına böyük bir qayanın kölgəsindən çıxdı, amma bu fikir yoldaşının izahı ilə heç də uzlaşmırdı. Kleopas yoldaşı ilə birlikdə çaşıb qalaraq, qəribin haradan peyda olduğuna dəqiq cavab verə bilmirdilər. Nəhayət, əminsiz səslə Kleopas qəribin “bir növ heçnədən əmələ gəldiyini” söylədi. Belə bir fərziyəyə qarşı “istidən başına hava gəlib” kimi istehzalı şərhlər eşidildi.

Lakin Kleopas öz yoldaşı birlikdə bir şeydən əmin idi. Həmin o qərib adam Müqəddəs Yazını təşkil edən qədim kitablar toplusuna müraciət edərək bir neçə saat ərzində başlanğıcdan tutmuş sona qədər bütün hadisələri elə təsvir etmişdi ki, hər şey ağla batan dərəcədə öz yerinə düşmüşdü. Qəribin sözləri hər ikisinin başından bütün şübhə yaradan fikirləri və ürəklərindəki qəmi qovmuşdu. Yeni anlayış onları elə coşdurmuşdu ki, onlar dostlarına həmin o Qərib haqqında danışmaq arzusu ilə yollarından dönüb tələsərək yenə də Yerusəlimə qayıtmışdılar. Emmausa qedərkən yolda eşitdikləri xəbəri (Müjdəni) dostları da nə cür isə eşitməli idilər, axı!

Yaxşı, bəs bir çoxunu suallarla baş-başa qoyan və Bibliya kimi tanıdığımız o Müqəddəs kitab barədə Qərib nələri dedi ki, nəticədə hər şey birdən-birə başa düşüldü və böyük məna daşıdı? Həmin suala cavabı siz bu kitabda tapacaqsınız. Rahat başa düşməyiniz üçün isə, biz Qəribin etdiyi kimi edəcəyik – yəni, lap başlanğıcdan başlayacağıq.